Column
20/147: dd 28 augustus 2006 Auteur: Kenneth Michielsens (herhaling)
De impact van demografie op financiële markten
De afgelopen jaren las ik in Nederlandse en Belgische media alsook
in Amerikaanse vaak dezelfde soort onzin m.b.t. de thematiek der
vergrijzing. Nooit had ik de moeite genomen hierop te reageren.
Toen ik op een bepaald ogenblik ook in de China Economic Review
hetzelfde las, was de maat vol en reageerde ik. Hieronder treft
u de vertaling aan van mijn in Juni 2005 in bovengenoemde blad geplaatste
stuk.
Toen ik “Old and broke” las in uw editie van Maart,
was ik verbaasd door de overeenkomsten in het debat dat wereldwijd
gaande is en hoe de experts daarin steeds voorbijgaan aan een cruciaal
punt, namelijk dat demografie financiële markten doet bewegen
en uiteraard niet in de gunstige zin.
Wat
ik bedoel is het volgende. De meeste Europese landen hebben pensioensystemen
gebaseerd op het omslag-stelsel. Wanneer het percentage gepensioneerden
stijgt en het percentage actieve bevolking daarmee daalt, dan wordt
de ratio actieven/gepensioneerden – een maatstaf voor de cash
in/cash out – onhoudbaar.
Eenieder
kan het gevaar zien en daar komt dus de expert die de overheid adviseert
dat burgers (of overheden voor hen) geld opzij moeten leggen om
een appeltje voor de dorst aan te leggen. Of dit individueel of
collectief gebeurt, is niet eens zo belangrijk, als er maar systematische
wat opzij wordt gelegd voor de toekomst.
Maar
wat hiermee te doen? Het onder een matras stoppen is niet aan te
bevelen gezien a.g.v. prijsinflatie dit een koopkrachtverliezend
plan zou zijn. Dus zullen mensen (of hun (pensioen)fondsmanagers)
dit in aandelen en obligaties beleggen.
Als
de demografische piramide een wolkenkrabber ware (of een heuse geometrische
piramide), zou dit geen probleem zijn en zou zelfs een omslagstelsel
overleven. Het probleem echter vormt de almaar ouder wordende baby-boom
generatie. Wat er gebeurt, is dat wanneer deze grote groep aan het
sparen slaat, er zoveel geld naar de markten vloeit dat dit de waarderingen
opdrijft.
Op
zich geen probleem uiteraard, maar wanneer de babyboomers geleidelijk
aan met pensioen gaan, droogt de instroom van vers geld op. Wanneer
de meesten gepensioneerd zijn, komt de tijd om te gaan leven van
het aangelegde appeltje voor de dorst. Deze grote groep zorgt dan
voor zo veel verkoopdruk, dat het de markten doet instorten.
Zelfs
wanneer de economie in goeden doen is en bedrijfswinsten stijgen,
zullen aandelen dalen indien er meer verkopers zijn dan kopers.
Wat dit betekent, is dat waarderingen simpelweg aantrekkelijker
worden (en naar hun lang-jarige gemiddelden terugkeren – niet
van de laatste 20 jaar, maar van de laatste 100). Maar aandelen
kunnen wel degelijk vallen bij stijgende bedrijfswinsten.
In
mijn visie is de bull market die we in het Westen kennen sinds begin
jaren ’80, waarbij k/w’s stegen van onder de 10 tot
boven de 20 niets anders dan het resultaat van Amerikaanse en Europese
babyboomers in de beste jaren van hun leven (studieschuld afbetaald,
eerste kind gekregen, stijgend op de carrièreladder) die
geld naar de markten deden vloeien al sparend voor hun oude dag.
Maar
met pensionering in het vooruitzicht begonnen sommigen hun geld
terug te trekken in en na 2000. En de grote massa moet nog desinvesteren!
Sinds 2000 zijn de markten fors onderuitgegaan. Ze zijn inmiddels
al weer sterk terug opgeveerd van hun dieptepunt, maar in mijn visie
is dit slechts een “suckers rally” temidden van een
grote bear market. Waarom? Simpelweg demografie.
Nog
een voorbeeldje? In Japan bereikte de Nikkei 10 jaar eerder zijn
top. Kijk eens naar hun bevolkingsopbouw en u zal zien dat ze ook
in dat opzicht 10 jaar voorlopen.
En
China? De overheid kan besluiten om –zoals haar geadviseerd
werd- een systeem op te zetten waarbij mensen middels verplichte
bijdragen sparen, aangevuld met een derde pijler, waardoor een hoop
geld naar de markten zal vloeien en die een flinke boost zal geven
(“Geweldig, we zijn goed bezig, we hebben het vorig jaar zo
goed gedaan dat we voor liggen op schema, laten we dit jaar een
“pension holiday” nemen”) en wanneer het geld
eindelijk benodigd is, zullen aandelen geleidelijk aan verkocht
worden – aan steeds lagere prijzen (“Verdorie, we zijn
ondergekapitaliseerd; hoe komt het dat onze actuarissen dat nooit
gezien hebben?” – klinkt het u ook zo bekend in de oren?).
Maar
op elke markt worden prijzen marginaal bepaald, zoals elke student
economie in zijn eerste semester aan de universiteit leert, al blijken
slechts weinigen zich dit later in hun leven nog te herinneren.
Dus wanneer er op grote schaal gekocht wordt, beïnvloedt dit
onvermijdelijk de rendementen op aandelen. En gebaseerd op cijfers
over de “lange termijn” uit het verleden (van amper
20-30 jaar), zijn actuarissen ervan overtuigd dat aandelen “op
lange termijn” altijd stijgen met x% boven de inflatie en
dat met 95% zekerheid ze tussen de x1% en x2% (beide positief uiteraard)
zullen stijgen. Maar wat ze veelal niet begrijpen, is dat dit slechts
heeft plaatsgevonden onder bepaalde onveranderde externe (m.n. demografische)
randvoorwaarden en dat wanneer deze veranderen, de verwachte (toekomstige)
rendementen eveneens zullen veranderen.
Dus
wat te doen? Wist ik dat maar (*).
En
wat te verwachten? Wel, ik heb een scenario.
Overheden
(in de VS, Europa, China - maakt niet uit) zullen zien hoe het systeem
instort en de gepensioneerden verarmen. Helaas zullen de gepensioneerden
op dat moment een groot deel van de bevolking uitmaken. Dus overheden
(ook in landen waar geen staatspensioen bestaat) zullen er iets
“willen” aan doen als ze herverkozen willen worden of
grote sociale onlusten willen vermijden.
Maar
wat zijn hun opties?
Belastingen
verhogen? Neen. Toch niet in het Westen daar dit arbeid slechts
nog duurder zou maken waardoor nog meer banen naar lage lonenlanden
verdwijnen.
Geld
lenen? Van wie? Van beleggers die al netto verkopers van aandelen
en obligaties geworden zijn?
Ik
vrees dat ze geen andere uitweg zullen zien dan op grote schaal
geld bijdrukken zoals (na Greenspan) Bernanke dat al volop doet
(en ik verwacht dat ze almaar “beter” in zullen worden).
Maar
wat dit eigenlijk doet, is prijsinflatie veroorzaken die de waarde
aantast van de dollar, de euro, de renminbi of om het even welk
drukbaar en gedrukt papiergeld. Onder zulke omstandigheden, is het
enige wat ik nog in portefeuille wil hebben, geld dat geen Bernanke
(wannabe) kan drukken: goud of zilver. Dat is zo’n 5000 jaar
lang geld geweest en staat voorgeprogrammeerd om een spectaculaire
comeback te maken.
Kenneth Michielsens
Economic Advisory Panelist
Asia Business & Investing
Beijing, PRC.
(*)
deze opmerking was eerder bedoeld om de lengte van het artikel in
de perken te houden. Uiteraard heeft de auteur hieromtrent wel degelijk
ideeën, zowel op micro- als op macroniveau.
Noot:
u kan de auteur bereiken via de redactie (op edelmetaal@wilbertgeers.nl)
door “Aan Michielsens” in de subject line te vermelden. |